Stappenplan: Respect op en om het voetbalveld

Deze quickscan helpt je om in jouw voetbalclub het gesprek over racisme en discriminatie aan te gaan en te beoordelen hoe jouw vereniging hiermee omgaat. Je kunt deze vragen als startpunt gebruiken om het gesprek op gang te brengen.

Quickscan

1. Is er een Commissie Sportiviteit & Respect of een Commissie Waarden & Normen?
2. Heeft jouw vereniging clubregels waarin discriminatie en racisme expliciet worden behandeld?
3. Wie houden zich bezig met discriminatie en racisme, en hebben deze personen de bevoegdheid om beslissingen te nemen en acties uit te voeren?

Gebruik deze vragen om in gesprek te gaan met bestuur, bestaande commissies, en/of andere clubleden. Het bespreken van deze vragen kan blinde vlekken aan het licht brengen. Je kunt eenvoudig verbeteringen doorvoeren door de volgende praktische tips te volgen:

Praktische tips

1. Als jouw vereniging nog geen Commissie Sportiviteit & Respect heeft, kun je hulp inroepen van de KNVB om deze te realiseren.
2. Voeg clubregels toe waarin discriminatie en racisme expliciet benoemd worden aan bestaande clubregels of het al bestaande waarden- en normenbeleid. Je kunt hier een voorbeeld downloaden.
3. Maak de verenigingsregels zichtbaar: Visualiseer de verenigingsregels. Plaats een item op de website zoals bij GroenWit Breda of de Madese Boys
4. Wijs iemand aan binnen de vereniging die verantwoordelijk is voor de aanpak van racisme en discriminatie. Geef deze persoon de bevoegdheid om beslissingen te nemen en acties te ondernemen.

Algemene vuistregels

Het is niet altijd eenvoudig om over racisme en discriminatie te praten, dus onthoud deze vuistregels:

• Het is van belang om racisme en discriminatie expliciet te benoemen in de clubregels en deze waarden actief uit te dragen.
• De strijd tegen racisme en discriminatie is een gezamenlijke inspanning.
• Maak het bestrijden van racisme en discriminatie onderdeel van de clubcultuur.
• Als je niets doet, gebeurt er ook niets. Ga vooral aan de slag.

Alleen of samen?

Als je het gevoel hebt dat je er alleen voor staat, zoek dan binnen de vereniging naar clubleden die dit onderwerp willen ondersteunen. Je kunt medestanders vinden in het bestuur of bij clubleden die zich bezighouden met dit onderwerp.

En nu? Ga verder met stap 2: De bestuurskamersessie, in gesprek met elkaar.

Om over discriminatie en racisme binnen je vereniging te praten, kun je het beste bestaande methoden gebruiken in plaats van het zelf uit te vinden. Het is belangrijk om met elkaar te spreken over incidenten en de regels van de vereniging met betrekking tot discriminatie en racisme. Dit heeft verschillende voordelen:

1. Het voorkomt problemen en moedigt gewenst gedrag aan.
2. Het maakt het gemakkelijker om te reageren op situaties waarin discriminatie op en rond het veld plaatsvindt.

Bestuurskamersessie

Het is belangrijk om te praten over discriminatie en racisme binnen jouw vereniging. Dit gesprek kan plaatsvinden met alle bestuursleden, maar je kunt ook de Commissie Sportiviteit & Respect, een clubicoon en/of een sleutelpersoon uitnodigen. Gebruik de quickscan (stap 1) als leidraad voor het gesprek en neem de tijd om incidenten uit zowel het heden als het verleden te bespreken. De ervaring leert dat voetbalclubs die hier actief mee aan de slag gaan, op diverse fronten uitblinken: zowel op sportief als maatschappelijk gebied.

Om racisme en discriminatie op het voetbalveld effectief te bestrijden, moet de club zich richten op het stimuleren van gewenst gedrag door de juiste waarden en normen uit te dragen. Het is van belang dat iedereen binnen de club op de hoogte is van deze waarden en normen en begrijpt welk gedrag hieruit voortkomt. Dit draagt bij aan gedragsverandering en een positieve clubcultuur.

Tips

Bij de bestuurskamersessie zijn enkele belangrijke tips:

1. Wacht niet op draagvlak, maar zoek medestanders:

• Draagvlak ontstaat deels door de uitgevoerde interventies.
• Zoek medestanders in alle lagen van de vereniging, inclusief sleutelpersonen. Sleutelpersonen zijn mensen binnen de vereniging die veel leden kennen en invloed hebben op hun gedrag, zowel formeel als informeel.

Het draagvlak om racisme en discriminatie aan te pakken is vaak versnipperd. Enthousiasme bij individuele clubleden wordt soms ontmoedigd door het bestuur. Zoek daarom medestanders op alle niveaus binnen je vereniging. Het is van belang om enthousiaste individuen te betrekken en draagvlak te creëren, zelfs als dit aanvankelijk tegen weerstand stuit. Sleutelpersonen kunnen een belangrijke rol spelen in het bevorderen van verandering binnen de vereniging.

2. Geef medestanders een mandaat:

• Commitment van het verenigingsbestuur is belangrijk, maar de kracht ligt bij de clubleden.
• Geef bepaalde leden, zoals de commissie Sportiviteit & Respect, de vrijheid om initiatieven te bedenken en uit te voeren zonder alles eerst met het verenigingsbestuur te moeten afstemmen.
• Geef hen de ruimte om dingen uit te proberen, want alles moeten goedkeuren demotiveert en creëert wantrouwen. Als verenigingsbestuur toon je hiermee aan dat diversiteit, inclusie, en het aanpakken van discriminatie en racisme van groot belang zijn en altijd prioriteit hebben binnen de club.

3. Breng de thematiek onder bij bestaand beleid en aandachtsgebieden. 

Voeg diversiteit, inclusie, discriminatie en racisme toe aan bestaande plannen en aandachtsgebieden. Maak het niet te ingewikkeld. Misschien werk je al aan vergelijkbare zaken. Probeer deze onderwerpen daarmee te verbinden! Maar zorg ervoor dat je diversiteit, inclusie, discriminatie en racisme blijft noemen, anders wordt het snel vergeten.

4. Wacht niet langer.

Ga aan de slag met wat binnen de mogelijkheden van jouw voetbalclub ligt. Je kunt hierbij gebruik maken van de expertise van KNVB en/of RADAR. De KNVB biedt diverse downloads en hulpmiddelen over communicatie binnen de vereniging om je hierbij te ondersteunen.

Wil je aan de slag? Ga dan door naar stap 3.

Nadat het bestuur alles heeft besproken, is het tijd om de rest van de vereniging erbij te betrekken. Racisme en discriminatie los je niet in je eentje op. Besluit om samen met de hele vereniging aan de slag te gaan, met als doel ervoor te zorgen dat racisme en discriminatie niet getolereerd worden binnen de vereniging.

Praat met elkaar en schakel hulp in

Het is belangrijk om de waarden en normen van de vereniging duidelijk uit te dragen. Dit kan onder andere worden bereikt door:

• De (nieuwe) verenigingsregels te bespreken waarin discriminatie en racisme expliciet genoemd worden.
• Gesprekken te voeren op verschillende niveaus, zoals kantinesessies met ouders, vrijwilligers, leden en trainers, en kleedkamersessies met teams.

De kantinesessie 

Bespreek de (nieuwe) verenigingsregels met anti-discriminatieregels in de kantine of het clubhuis. Nodig alle leden uit of doe dit in groepen, zoals alle trainers en scheidsrechters of een aantal commissies. Bespreek de clubidentiteit in relatie tot het gewenste sportief gedrag en ga met elkaar in gesprek over lastige situaties zoals discriminatie en racisme. Onze Veldverkenning wijst uit dat diversiteit, inclusie, discriminatie en racisme een taboe zijn in het amateurvoetbal, dus het bespreken van deze thema’s kan lastig zijn. RADAR kan daarbij helpen.

De kleedkamersessie 

Begin het voetbalseizoen met een teambijeenkomst waarin de waarden en normen van de vereniging centraal staan. Nodig alle teamleden, trainers/begeleiders en ouders uit voor deze kleedkamersessie. Tijdens deze sessie worden afspraken over sportief gedrag en de clubidentiteit besproken en bekrachtigd door elk team. Daarnaast wordt informatie verstrekt over de vertrouwenspersonen en het discriminatiemeldpunt.

Tip

Het is belangrijk dat de trainers goed begrijpen wat de regels en waarden van de club zijn en deze kunnen overbrengen aan de spelers. Het is daarom een goed idee dat de trainers onderling de regels met betrekking tot discriminatie en racisme bespreken en ervoor zorgen dat ze goed op de hoogte zijn.

Hulp van buitenaf

Je kunt deze sessies zelf organiseren of externe experts inschakelen. Dit kan helpen bij het opzetten van effectieve gesprekken en het aanpakken van discriminatie en racisme binnen de vereniging.

Als je binnen de vereniging niet tot een oplossing kunt komen, is het verstandig om dit soort bijeenkomsten te laten leiden door professionals. Het is niet nodig om alles zelf te doen. Er zijn programma’s zoals;

• Ons Voetbal Is Van Iedereen (OVIVI) van KNVB
• Workshops van John Blankenstein Foundation
• Fair Play-workshop en het Spreekkorenproject van de Anne Frank Stichting

Zij bieden naast RADAR ook ondersteuning aan clubleden, trainers, scheidsrechters en andere betrokkenen.

Heeft de vereniging te maken gehad met incidenten en wil je dit in de toekomst voorkomen? Ga dan door naar stap 4.

Racisme en discriminatie op het voetbalveld moeten samen worden aangepakt. Uit de Veldverkenning: Respect op en om het veld blijkt dat voetbalclubs niet alleen te maken hebben met individuele vooroordelen onderling, maar dat ook de geschiedenis van incidenten tussen voetbalclubs onderling langdurige spanningen kan veroorzaken. Daarom kan het nuttig zijn om soms een frisse start te maken en ervoor te zorgen dat clubs elkaar beter leren kennen.

Maak van tevoren kennis met elkaar

Het is belangrijk om elkaar beter te leren kennen en duidelijk te maken dat je samen wil werken aan een veilige omgeving. Bestuurders ontmoeten bestuurders, trainers praten met trainers, clubleden verwelkomen elkaar. Geef elkaar een hand en praat over de regels van de club, waarbij je benadrukt dat racisme en discriminatie niet worden getolereerd. Neem de tijd om elkaars waarden en normen te begrijpen en benadruk het belang van respect en inclusie in de vereniging. Dit gesprek kan de relaties tussen mensen verbeteren en een cultuur bevorderen waarin discriminatie en racisme niet worden geaccepteerd. Het is cruciaal dat alle clubleden zich bewust zijn van de ernstige gevolgen van deze problemen en zich inzetten voor een veilige en respectvolle omgeving voor iedereen.

Vraag je lokale sportbedrijf of gemeente om overleg te organiseren

Structurele overleggen tussen voetbalclubs over maatschappelijke thema’s kunnen vooroordelen tussen voetbalclubs verminderen en de aanpak van racisme en discriminatie versterken. Deze overleggen bieden een platform waar clubs openlijk kunnen communiceren en ervaringen kunnen delen. Hierdoor ontstaat begrip voor elkaars standpunten en uitdagingen. Tijdens deze overleggen kunnen ook gemeenschappelijke waarden en normen worden vastgesteld en gepromoot, zodat alle verenigingen dezelfde basisprincipes delen over respect, diversiteit en inclusie. Dit zorgt voor een solide basis waarop alle clubs kunnen bouwen om een positieve en inclusieve sportomgeving te bevorderen.

Het lokale sportbedrijf of de gemeente kan een belangrijke rol spelen in het coördineren van deze overleggen en het beschikbaar stellen van middelen en expertise om clubs te ondersteunen bij het creëren van een positieve en inclusieve sportomgeving. Samenwerking tussen verenigingen en externe instanties kan leiden tot een gezamenlijke inspanning om discriminatie en racisme in het amateurvoetbal effectief aan te pakken en te voorkomen.

Wil je afstappen van vrijblijvendheid en doorpakken? Ga dan aan de slag met stap 5.

“One Strike You’re Out!” is een nieuwe richtlijn die RADAR introduceert om voetbalclubs te helpen racisme en discriminatie serieus aan te pakken. De norm “niet discrimineren op het voetbalveld” heeft vaak te weinig consequenties bij overtreding.

Wat houdt “One Strike You’re Out” in?

We adviseren om een heldere regel in te voeren: één discriminerende opmerking = onmiddellijke verwijdering van het veld (one strike, you’re out). De betreffende persoon is de volgende dag weer welkom. Deze aanpak zorgt ervoor dat er ernstige consequenties zijn voor het overtreden van de norm “niet discrimineren op het voetbalveld”.

Het direct verwijderen van de persoon in kwestie in plaats van een waarschuwing te geven, helpt misbruik van waarschuwingen te voorkomen. Na een discriminerend incident wordt de persoon onmiddellijk uit de situatie verwijderd, wat voor rust op het veld moet zorgen. Deze richtlijn biedt ook ondersteuning aan scheidsrechters. Tot nu toe was handhaving van non-discriminatienormen vaak afhankelijk van één persoon, namelijk de scheidsrechter.

Waarom deze richtlijn?

De Veldverkenning: Respect op en om het veld geeft vier argumenten voor de invoering van de richtlijn:

1. De dader wordt onmiddellijk uit de situatie verwijderd, waardoor de spanning afneemt.
2. Veel discriminatoire incidenten vinden plaats door toeschouwers, en omstanders grijpen vaak niet in vanwege onzekerheid over wat te doen of uit angst voor hun eigen veiligheid.
3. Scheidsrechters vragen om aanvullende maatregelen om discriminatie en racisme effectiever aan te pakken.
4. Het rapport “Discriminatie in het voetbal – een perspectief vanuit de arbitrage” benadrukt dat negen op de tien arbitragefunctionarissen van mening zijn dat er meer maatregelen kunnen worden genomen om discriminatie in het voetbal tegen te gaan, met specifieke nadruk op het strenger bestraffen van discriminerende uitingen en gedrag tijdens trainingen en wedstrijden.

Pilot

In 2024 wil RADAR deze richtlijn gaan testen met voetbalclubs, gemeenten en handhavers. Wil je deelnemen? Neem dan contact op met Jochen Dekker via [email protected]