RADAR deelt zorgen over verruiming bevoegdheden voor politie en boa’s

Door de gewelddadige dood van George Floyd als gevolg van disproportioneel en racistisch politiegeweld is er veel discussie over de politie in de VS. Ook in Nederland vielen er in de afgelopen jaren tijdens of vlak na arrestatie doden. In maart van dit jaar kwam bijvoorbeeld Tomy Holten om het leven bij een arrestatie. Volgens cijfers van Controle Alt Delete gaat het om 41 personen sinds 2016, waarbij ten minste 43% mensen van kleur zouden zijn. In geen enkel geval werd een betrokken politieagent strafrechtelijk vervolgd. Met onder andere dit in het achterhoofd, roept de nieuwe ambtsinstructie politiegeweld vragen bij ons op.

Wat verandert er?

De nieuwe ambtsinstructie breidt de mogelijkheden tot toepassing van geweld door politie en buitengewoon opsporingsambtenaren uit en een wetswijziging zorgt ervoor dat de mogelijkheden tot strafrechtelijke vervolging van politieagenten of opsporingsambtenaren worden inperkt. Deze wet ligt bij de Eerste Kamer en is op dinsdag 9 juni behandeld. Dat is opmerkelijk omdat de Raad van State (adviesorgaan voor wet- en regelgeving) nog niet heeft geoordeeld over de ambtsinstructie. Daarbij is voor mensenrechtenorganisaties én Eerste Kamerleden niet duidelijk welke versie van de ambtsinstructie bij de Raad van State ligt, schrijft Lilith Mag. Dit impliceert het risico dat de Eerste Kamer een wet aanneemt, waarvan de gevolgen niet worden overzien.  

Waar maken wij ons zorgen over en waarom?

Welke zorgen leven er rondom de Ambtsinstructiewijziging (zie onder andere een artikel van Lilith Mag):

1. De nieuwe ambtsinstructie geeft politiemensen een ruimere bevoegdheid om pepperspray en een taser te gebruiken bij iedereen die zich verzet tegen aanhouding. Er is niet gedefinieerd bij welke overtredingen deze middelen toelaatbaar zijn. Dat terwijl er signalen zijn dat tasers een grote impact hebben op mensen en dat onderzoek niet uitsluit dat een taser gevaarlijk is. Pepperspray mag in de nieuwe ambtsinstructie ook ingezet worden tegen mensen in kwetsbare posities.
2. De mogelijkheid van inzet van het vuurwapen wordt verruimd. Het type situatie wordt niet gespecifieerd. Geweld mag niet langer alleen worden toegepast bij concrete situaties van gevaar, maar ook in situaties van potentieel gevaar.
3. Er lijkt van uit te worden gegaan dat agenten zich altijd correct gedragen en zaken zoals etnisch profileren, racisme of het gebruik van excessief geweld niet voorkomen.
4. Over het geheel gezien worden door de nieuwe Ambtsinstructie de mogelijkheden om geweld in te zetten verder verruimd.

Het is ook zorgelijk dat er agenten en opsporingsambtenaren bij politiegeweld minder snel ter verantwoording worden geroepen. Daar komt bij dat de huidige regelgeving “al meer dan genoeg” bescherming biedt aan politiemensen, gezien het feit dat geen enkele dood bij arrestatie in de afgelopen vier jaar door het Openbaar Ministerie naar de rechter is verwezen.

Wapenstok voor boa’s

Het is ook zorgelijk dat er een nieuwe regeling komt die ook boa’s, ofwel buitengewoon opsporingsambtenaren, onder de bevoegdheid van een burgemeester, meer geweldsmiddelen ter beschikking stelt. Sinds de coronacrisis is hun roep om verdedigingsmiddelen luider geworden, doordat zij naar eigen zeggen steeds vaker te maken krijgen met agressie. Uiteraard keuren we agressie tegen boa’s af, maar wij zien ook dat de regelgeving rondom het tegengaan van corona – zoals het samenscholingsverbod en het houden van 1,5 meter afstand – in meerdere opzichten complex en onduidelijk bleek. Wij hebben zorgen dat boa’s in de afgelopen tijd steviger hebben opgetreden in wijken waar veel jongeren van een niet-Nederlandse afkomst wonen en zijn bang dat de keuze voor het bewapenen van boa’s in combinatie met etnisch profileren tot botsingen kunnen leiden waarvan bepaalde minderheidsgroepen de dupe kunnen worden. Ons inziens is het volgordelijk beter om eerst naar coronaregelgeving te kijken en hoe deze te verduidelijken, alvorens boa’s uit te rusten met geweldsmiddelen. Ook achten wij het raadzaam om te onderzoeken of boa’s etnisch profileren.  

Wat kun je zelf doen?

• Verdiep je in je rechten, lees bijvoorbeeld dit artikel van Amnesty.
• Speel de game van Controle Alt Delete: Ken jij je rechten bij een staandehouding?
• Doe een melding wanneer jij discriminatie ervaart door een politieagent, medewerker van de marechaussee of een boa. Dat kan bij een antidiscriminatie voorziening in jouw regio, zoals RADAR.
• En als het je niet persoonlijk treft, vraag je dan af wat je kunt doen voor de mensen die het wel treft? Wat maakt je een goede bondgenoot? Wat kun je doen als je als wit persoon getuige bent van politiegeweld tegen een persoon van kleur?
• Ben je betrokken bij beleid, verdiep je in effectieve maatregelen tegen etnisch profileren.