Is er in mijn situatie sprake geweest van discriminatie door de overheid? Op die vraag willen gedupeerden van de Toeslagenaffaire een antwoord van het College voor de Rechten van de Mens. In totaal zijn zestig zaken door antidiscriminatievoorzieningen voorgelegd aan het instituut voor mensenrechten. RADAR staat zeven gezinnen bij in het proces. Vrijdag dient de eerste zaak.

Een kleine fout die leidde tot enorme terugvorderingen van kinderopvangtoeslag en andere toeslagen. Tussen 2005 en 2019 werden zo’n 26.000 gezinnen door de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur. Zij moesten enorme bedragen terugbetalen, waardoor zij in de schulden raakten. Soms raakten zij hun baan kwijt, hun huis en soms werden zelfs hun kinderen uit huis geplaatst. Een groot deel van die mensen had een migratieachtergrond. Zijn zij per ongeluk aangemerkt als fraudeur? Of had hun achternaam er iets mee te maken?

RADAR staat zeven gezinnen bij die deze vraag hebben neergelegd bij het College voor de Rechten van de Mens, het nationale instituut dat uitspraken doet als het gaat om mensenrechten. De gezinnen willen een concreet oordeel in hun persoonlijke zaak: heeft de Belastingdienst hen gediscrimineerd op grond van hun achtergrond of niet-Nederlands klinkende naam?

‘Koud en formeel’

Hoewel een kabinet is gevallen over de Toeslagenaffaire en onlangs institutioneel racisme bij de Belastingdienst werd erkend door staatssecretaris Van Rij, willen melders graag persoonlijke erkenning. Volgens een melder heeft de erkenning ‘bizar lang geduurd’. Ook vonden melders Van Rij niet empathisch: er was te weinig aandacht voor de impact op de levens van de getroffenen. ‘Hij was heel koud en formeel,’ gaf een meldster aan. 

Erkenning van het College voor de Rechten van de Mens is voor de melders erg belangrijk, omdat het Toeslagenschandaal een grote impact op hen heeft gehad. Niet alleen financieel, maar ook emotioneel.

‘Ik heb nog nooit tranen in mijn ogen gehad door mijn werk. Maar deze zaken zijn onder mijn huid gaan zitten.’

– Juliette Bonneur

Onder de huid

‘Ik heb nog nooit tranen in mijn ogen gehad door mijn werk, maar deze zaken zijn onder mijn huid gaan zitten’, zegt Juliette Bonneur, juridisch specialist gelijke behandelingswetgeving en klachtbehandelaar bij RADAR. De afgelopen jaren stond zij deze zeven gezinnen bij. ‘Volgens enkele melders zit het gevoel van onrecht zo diep, omdat je als burger erg afhankelijk bent van de overheid.’ Melders en hun gezinnen zaten jarenlang in een ontzettend benarde positie. Denk aan huisuitzettingen, bivakkeren in hotels, koude winters zonder verwarming en geen geld voor goede schoolbenodigdheden.

Gelijkebehandelingswetgeving

Het College voor de Rechten van de Mens toetst de zaken aan de gelijkebehandelingswetgeving. Anders dan in het strafrecht, wordt in de gelijkebehandelingswetgeving niet gekeken of er opzettelijk is gediscrimineerd. Het gaat in dit proces om de gevolgen en effecten van discriminatie op de levens van de gedupeerden. De zitting gaat niet over financiële compensatie; het draait om erkenning van discriminatie en het leed dat hen is aangedaan.

Het College voor de Rechten van de Mens doet normaal gesproken zes weken na de zitting uitspraak.