“Over 20 jaar ziet Rotterdam er compleet anders uit! Er zal de komende 5 jaar meer veranderen dan de afgelopen 25 jaar. We moeten niet vanuit het heden naar de toekomst kijken maar vanuit de toekomst naar het heden. Denken in businessmodellen is oud denken.” Dit zijn een paar uitspraken die op donderdag 3 maart door de zaal van Podium O950 vliegen. Een zaal die is gevuld met gemeenteambtenaren, professionals van zorginstellingen, culturele organisaties, bedrijfsleven en non-profits. Allemaal uitgenodigd door de gemeente voor een ochtend ‘Toekomstverkenning Sociaal Domein’.

Rotterdam over 20 jaar is…

“Het sociaal domein, dat omvat in principe alles waar mensen met elkaar te maken hebben: van zorg en buurt tot onderwijs en arbeidsmarkt”, legt Winfried Houtman, concerndirecteur MO van de gemeente Rotterdam, aan het publiek uit. Om binnen dat domein robuuste keuzes te kunnen maken, heeft de gemeente 4 toekomstscenario’s ontwikkeld voor het Rotterdam van over 20 jaar. Het zijn geen blauwdrukken voor de toekomst, maar ‘wereldbeelden’, alternatieve modellen die als tool kunnen dienen om te kijken welke richtingen allemaal mogelijk zijn.

Vier modellen

• Het model van de ‘informele wereld’ gaat uit van een hoge mate van zelfredzaamheid van mensen in combinatie met een exclusieve samenleving. Kort gezegd: mensen regelen alles zelf, de overheid doet zo weinig mogelijk, nieuwe technologieën structureren het maatschappelijk verkeer, er is een tweedeling tussen succesvolle uitblinkers en mensen aan de onderkant van de samenleving.
• Het tegenovergestelde beeld is de ‘institutionele wereld’, waarin de overheid voor werkgelegenheid zorgt, steun en subsidie geeft voor de mensen die het nodig hebben, innovatie ontmoedigt en inzet op gelijkheid.
• Dan is er ook nog de ‘wereld van verschillen’ waarin een superdiverse samenleving wordt gedomineerd door het (groot)bedrijfsleven, liefdadigheid door private fondsen wordt georganiseerd en tegenstellingen en ongenoegen voor lief worden genomen.
• En tenslotte het ‘succes is een keuze’-model, waarbij de overheid juist weer de zelfredzaamheid van burgers stimuleert, scholing aanmoedigt en ervoor zorgt dat iedereen de mogelijkheden heeft om zelf een stapje verder te komen.

Nieuw model stedelijk samenleving

Samen met Marjolein ten Hoonte, directeur arbeidsmarkt bij Randstad, doet de zaal vervolgens weer een stap terug van deze scenario’s om breder te kijken naar wat het betekent om over de toekomst na te denken. Wat houdt de toekomst in voor de ‘kinderen van deze tijd’? Willen mensen alleen ‘meedoen’, of willen ze juist ‘schitteren’? Wie krijgt toegang tot de netwerken die achter ‘mondialisering’ zitten? Welke overheid hoort daarbij? Veel vragen en voorlopig bewust weinig antwoorden. De enige conclusie: het is tijd om met elkaar een nieuw model te ontwikkelen voor de stedelijke samenleving waarbij aanpassingsvermogen, ontwikkeling en inclusiviteit centraal staan.

Hoe organiseer je gemeenschapszin?

Over die nieuwe modellen gaat het ook in de workshops, al dan niet gekoppeld aan de vier toekomstscenario’s. De grootste gemene deler wordt later benoemd als de vraag: hoe organiseer je gemeenschapszin? In een wereld van een terugtrekkende overheid die toch nog als obstakel wordt ervaren, waarin een nieuw samenspel tussen burgers, bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties nodig is. Wie is nog waarvoor verantwoordelijk? En wie moet deze nieuwe systemen dan bedenken? Zijn dat de beleidsmakers, de wetenschappers, de ondernemers? Of zijn dat juist de jongeren van nu, die over 20 jaar het debat zullen bepalen?

Leren omgaan met verschil

Kortom, vragen genoeg. Maar ook een aantal constanten. Zoals Anna Tijsseling, directeur van RotterdamV, het aan het eind van de ochtend samenvat: “het gaat om het leren omgaan met verschil, om diversiteitsbestendigheid en het gemakkelijk omgaan met ongemak. Dat geldt voor Rotterdam anno 2016, maar ook nog over 20 jaar.”

Door Gregor Walz, teamleider onderzoek bij het Stedelijk Expertisecentrum Rotterdam.
Reageren kan via Twitter: @GregorWalz.