Antisemitisme onder jongeren
Islamitische, christelijke en niet-gelovige jongeren kijken verschillend aan tegen groepen in de Nederlandse samenleving. Dit blijkt uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut en de Anne Frank Stichting. Het onderzoek is gericht op antisemitisme onder jongeren in Nederland, maar geeft ook inzicht in de houding van jongeren ten opzichte van verschillende bevolkingsgroepen. Waar islamitische jongeren opvallen door een verhoudingsgewijs negatievere houding ten opzichte van Joden, denken christelijke en niet-gelovige jongeren vaker niet zo positief over Antillianen, Surinamers, Marokkanen, Turken en in het algemeen moslims.
Voor dit onderzoek is een enquête verricht onder 2.350 jongeren in Nederland. Het onderzoek kijkt zowel naar de religie als naar de etnische herkomst van de jongeren. De meeste jongeren in Nederland zijn positief over Joden in Nederland. Slechts twee procent van autochtone Nederlandse jongeren denkt niet zo positief over Joden in Nederland. Onder Nederlandse jongeren van Turkse en Marokkaanse afkomst zijn die percentages duidelijk hoger: respectievelijk 17 en 9 procent. Jongeren (uit alle groepen) denken positiever over Joden in Nederland dan over Joden in Israël, de staat Israël en zionisten.
Veel autochtone jongeren zijn niet zo positief over andere bevolkingsgroepen. Zo denkt rond de 30 procent van de autochtone Nederlandse jongeren niet zo positief over moslims en meer dan 35 procent van de autochtone jongeren denkt niet zo positief over Marokkanen. Het percentage Nederlandse jongeren van Marokkaanse afkomst dat niet zo positief denkt over autochtone Nederlanders ligt rond de acht procent.
Een duidelijk triggereffect voor antisemitische sentimenten is het oplaaien van de gewapende strijd in het Midden-Oosten. Internet- en mediagebruik en gesprekken met ouders en vrienden spelen hierbij een grote rol. De identificatie met het land van herkomst, opleidingsniveau, persoonlijk ervaren discriminatie en frustraties om minder kansen te krijgen in de Nederlandse samenleving versterkende sentimenten. De invloed van religie is niet eenduidig volgens de onderzoekers. De mate waarin islamitische jongeren religie belangrijk vinden en zich identificeren als moslim, lijkt de kans te vergroten dat deze jongeren negatief over Joden denken. Frequentie van moskeebezoek en het volgen van Koranlessen hebben daarentegen geen effect.
Voetbalgerelateerd antisemitisme ontstaat door de dynamiek in het stadion. Jongeren ontkennen dat kwetsende spreekkoren over Joden te maken hebben met antisemitisme. De spreekkoren zijn gericht op de club en aanhang van Ajax, niet op individuele spelers of de scheidsrechter. Ook bij het gebruik van het woord ‘Jood’ als scheldwoord is volgens het onderzoek vaak geen sprake van intentioneel antisemitisme.
Het onderzoek geeft ook aanbevelingen. Leerkrachten blijken vaak moeite te hebben om in klassen met veel islamitische jongeren antisemitisme bespreekbaar te maken door de heftige reacties van de jongeren. Leraren kunnen de weerstand van de jongeren overwinnen door een brede discussie over discriminatie aan te gaan waarin antisemitisme onderdeel is. Om de intolerantie tegen te gaan, is het belangrijk om beelden van groepen te ‘diversifiëren’. Hoe diverser het beeld, hoe minder ruimte voor stereotypen en discriminatie. Een tweede aanknopingspunt is om ook aandacht te besteden aan de problematiek in het Midden-Oosten.
Dit soort onderzoek naar de houding van jongeren (‘attitudemeting’) geeft niet direct inzicht in het daadwerkelijke gedrag van de jongeren. Uit eerder onderzoek van de Anne Frank Stichting blijkt dat bijna tweederde van leraren in het voortgezet onderwijs getuige is van incidenten van moslimdiscriminatie, en meer dan een derde van leraren antisemitische voorvallen meemaakt. Docenten geven aan dat docenten de intolerantie inderdaad het liefst vanuit een ‘generiek’ perspectief willen aanpakken: discriminatie algemeen bespreekbaar maken en van daaruit de aandacht op specifieke vormen van discriminatie richten.
Meer publicaties over discriminatie in het onderwijs vind je in de Kennisbank Diversiteit & Emancipatie.