De queer kunstenaar Sioe Jeng Tsao verweeft activisme in hun kleurrijke tekeningen over thema’s als racisme, islamofobie en rechten van LHBTIQA+ personen. Daarnaast verbeeldde die het thema ‘bestaansonzekerheid’ als Rotterdamse stadstekenaar en werkt die aan hun memoires. ‘Tekenen is een manier om mijn innerlijke wereld te verwerken.’

Je bent maatschappelijk betrokken als kunstenaar. Zo ben je dit jaar uitgekozen als een van de Stadstekenaars van Rotterdam bij het thema ‘bestaansonzekerheid’?

Klopt, ieder jaar zoekt Rotterdam stadstekenaars om een bepaald thema te verbeelden. Samen met drie andere tekenaars ben ik dit jaar uitgekozen om het thema ‘bestaansonzekerheid’ te laten zien. Dat thema trok me omdat ik mijn ouders altijd keihard heb zien zwoegen voor weinig geld. Toen ik opgroeide runden zij een Aziatische winkel in Alphen aan den Rijn, wij woonden er met het hele gezin boven. In de stadstekeningen wilde ik laten zien hoe hard eenpitters soms moeten opboksen tegen grote ketens om te overleven. Daarom heb ik drie kleine Rotterdamse ondernemers geportretteerd en geïnterviewd. De werken van alle stadstekenaars zijn tentoongesteld in de Rotterdamse Kunsthal.

Heb je van jongs af aan al getekend?

Ja, ik tekende als kind al om mijn innerlijke wereld te visualiseren en bepaalde gebeurtenissen te verwerken. In ons gezin werd weinig gesproken over emotionele zaken of kwetsbare onderwerpen, zoals de dood. Toen mijn oma overleed, ik was zes jaar oud, maakte ik een heel stripverhaal van de begrafenis. Voor mij was dat een manier om mijn eigen realiteit te verwerken. Mijn ouders dachten er niet veel van, behalve ‘goh, wat interessant dat ze het op die manier verwerkt.’

Heeft tekenen je ook op andere manieren geholpen?

Ja, op school werd ik heel erg gepest, maar in mijn eigen stripverhalen was ik het populaire meisje van de klas. Op die manier kon ik mezelf toch op een positieve manier naar voren brengen, zonder dat iemand daar invloed op had. Na de middelbare school ging ik naar het Grafisch Lyceum in Rotterdam. Daar merkte ik dat tekenen niet alleen voor mij een kwaliteit was, maar ook voor vele anderen. Bovendien kreeg ik huiswerk en werd mijn werk beoordeeld. Daardoor verloor ik het plezier in tekenen.

Toch heb je het uiteindelijk weer opgepakt. En je tekeningen werden nog activistisch ook. Hoe kwam dat?

Ik verhuisde van Rotterdam naar Amsterdam, waar ik ben geboren, en begon voor mezelf als grafisch vormgever. Mijn carrière liep goed en ik was vooral daarmee bezig. Ik had een vriendje in die tijd en hij was ook heel goed in tekenen. Ik zei eens tegen hem dat ik het zo jammer vond dat hij daar niets mee deed. ‘Dat kan ik net zo goed tegen jou zeggen’, reageerde hij. Die opmerking was heel erg confronterend. Hij had gelijk, en ik besloot het weer op te pakken.

In dezelfde periode kwam ik veel bij evenementen en panelgesprekken over maatschappelijke onderwerpen, zoals in Pakhuis de Zwijger. Ik voelde dat al die thema’s belangrijk voor me waren. Alles wat ik daar leerde wilde ik graag doorgeven. Zo kwamen die thema’s eigenlijk als vanzelf in mijn tekeningen terecht. Ik koos dus niet per se voor activistische onderwerpen omdat ik de wereld wilde veranderen, maar omdat tekenen nog steeds een manier was om me te uiten en maatschappelijke thema’s belangrijk zijn voor mij.

Het was misschien niet de intentie, maar ik ben wel activistisch geworden en ik zet dat steeds bewuster in mijn kunst in. Er zijn veel grote zaken waar ik geen invloed op heb, zoals oorlog, maar als het gaat om representatie, discriminatie en racisme in Nederland, dan kan ik daar wel iets mee. Misschien opent een van mijn illustraties een deur voor een ander.

Anti-Aziatisch racisme is een van de thema’s waarover je je uitspreekt. Was dat een van die onderwerpen waarvoor je bewust koos?

Racisme tegen Nederlanders met een Aziatische achtergrond was er altijd al, maar heeft sinds covid echt een vlucht genomen. De pandemie heeft veel problematiek blootgelegd die voor ons al zichtbaar was, maar voor anderen niet. Mensen die werden uitgescholden, belaagd en zelfs mishandeld: de samenleving kon niet meer om Anti-Aziatisch racisme heen. Daarom heb ik me er in die tijd heel erg over uitgesproken.

Het was goed dat er aandacht voor kwam, maar toch voelde ik boosheid. Racisme tegen mensen met een Aziatische achtergrond was er altijd al en zat in allerlei dagelijkse dingen. Waarom is het zo lang weggewuifd en hadden we het hier niet eerder over? En waarom wordt er alleen naar me geluisterd nu ik hier een mening over heb?

Ik ben gewoon iemand die kunst maakt, maar pas toen ik me over racisme ging uitspreken werd mijn verhaal gehoord en mijn kunst gezien. Het putte me emotioneel en fysiek uit dat mijn werk daar niet los van stond. Vorig jaar belandde ik in een burn-out, omdat die balans totaal zoek was. Daarom besloot ik om niet continu het gesprek over racisme aan te gaan, maar selectief kies wie ik te woord sta en waarover. Laat mijn kunst maar voor zichzelf spreken.

Noem je jezelf daarom ook zo expliciet ‘queer kunstenaar’?

In het algemeen denk ik dat queer mensen wel zichtbaar zijn, maar ieder moment dat we onszelf nog zichtbaarder kunnen maken is belangrijk. Ook wil ik de jongere generatie laten zien dat we er zijn. Queer is zo’n grote overkoepelende term van mijn identiteit: het gaat niet alleen om gender of seksuele geaardheid, maar ook mijn Chinese achtergrond en neurodiversiteit. Ik vind het belangrijk dat klanten vooraf begrijpen dat ik queer ben en dat ze kunnen nadenken over hoe ze me benaderen. Ik heb liever dat ik op voorhand al weet dat ik met de juiste mensen aan tafel ga, dan dat ik een masker opdoe. Als je niet met queer mensen wil samenwerken, hoef je mij niet te bellen. Soms doe ik ook bewust een ketting met ‘queer’ om, dan weten sommige mensen al dat ze me niet hoeven aan te spreken. Back off, haha!

Heb je nog andere tips voor queer en/of Nederlanders met een Aziatische achtergrond?

Wees niet bang om jezelf te laten zien. Veel Oost-Aziatische Nederlanders hebben van hun ouders geleerd om zo onzichtbaar en stil mogelijk door de wereld te gaan. De nieuwe generatie mag zich laten zien en trots zijn op hun intersectionele identiteit. Bij ieder aspect van mijn identiteit heb ik lang gedacht: ‘Waarom komt er nou nóg iets bij, waarom kan ik niet normaal zijn?’ Maar nu ben ik er heel erg blij mee, want met al die aspecten kan ik me onderscheiden. Mijn kunst krijgt veel meer betekenis door mijn verschillende identiteiten samen. Het maakt me uniek en krachtig.

En heb je een tip hoe anderen inclusiever kunnen zijn?

Blijf je openstellen voor nieuwe informatie, voor nieuwe verhalen. Of je straks mijn boek leest, naar een panelgesprek gaat of een documentaire kijkt: er zijn zoveel vormen van kennis en er zijn zoveel verhalen die interessant zijn. Als je je daarvoor openstelt, dan zorgt dat voor herkenning en verbinding. Zorg voor een open houding, vooral in deze tijd met een extreemrechts kabinet.

Meer Sioe Jeng Tsao

Wil je meer werk zien van Sioe Jeng Tsao of ermee kennismaken?

• Stadstekenaar. Rotterdam: Getekend! Mag ik bestaan? is nog tot en met 16 februari 2025 te zien in de Kunsthal in Rotterdam.
• Memoires. Mijn tijd in de zon – Een kwetsbare zoektocht naar identiteit, verbinding en onvoorwaardelijke liefde verschijnt op 25 maart 2025 bij uitgeverij A.W. Bruna.
• Bekijk diens website en Instagram-pagina.