Wat betekent woke eigenlijk, en waarom roept het zoveel weerstand op? In de vijfde aflevering van de podcast Op de RADAR gaan Milou en Lilia in gesprek met mediawetenschapper Linda Duits over woke, feminisme en cancelcultuur.

De aanleiding: Milou werd woke genoemd en vroeg zich af wat dat eigenlijk zegt, over haar én over hoe anderen haar zien. Ook Lilia merkt dat haar inzet voor antidiscriminatie en gelijke kansen al snel wordt weggezet als woke.

Ben jij woke?, is dan ook de eerste vraag aan Linda Duits. “Dat hangt ervan af aan wie je het vraagt,” antwoordt ze. “Soms zeg ik het over mezelf – gekscherend – om aan te geven dat ik aan de linkerkant van het politieke spectrum zit.”

Wat betekent ‘woke’?

Linda Duits noemt woke een verzamelterm waarvan iedereen een vaag idee heeft wat het betekent maar niemand het precies kan definiëren. “Het komt oorspronkelijk uit de zwarte Amerikaanse cultuur van de jaren ’20,” vertelt ze. “Daar betekende het stay awake – blijf wakker, wees je bewust van systemen van onderdrukking.  In de jaren ’60 en ’70 werd het begrip opnieuw belangrijk tijdens de Civil Rights Movement, en recent kreeg het een comeback dankzij Black Lives Matter.”

Woke zijn draait niet om uiterlijk of stijl, benadrukt Linda Duits. Het gaat niet om mensen met een neuspiercing of regenbooghaar. Het gaat om bewustzijn: zien hoe ongelijkheid werkt en wie daar voordeel of nadeel van heeft.

Hoe ‘woke’  een scheldwoord werd

De term woke is de afgelopen jaren gekaapt door conservatieve stemmen, denkt Linda Duits. “Het wordt nu vaak gebruikt als scheldwoord om iemand weg te zetten of een slecht gevoel te geven. Maar als je vraagt wat er precies mis is met woke, blijft het vaak stil.”

“Ik zet me in voor gelijkheid en rechtvaardigheid – wat is daar verkeerd aan?” zegt Linda Duits. “Het label woke wordt gebruikt om mensen af te serveren in plaats van naar hun inhoud te luisteren. Het debat verschuift van waar het echt over gaat naar de toon van het gesprek.”

Feminisme en andere golfbewegingen

Taal en activisme komen in golven, legt Linda Duits uit. “Kijk naar het feminisme. In de jaren ’90 wilden veel mensen zich geen feminist noemen. We hadden het over girlpower, maar het woord feminisme was uit. Pas in de jaren 10 is het – mede dankzij artiesten als Beyoncé – weer positief omarmd.”

Activisten raken soms uitgeput of worden ouder en hebben tijd nodig voor hun persoonlijke leven, denkt Linda Duits. Dan is een nieuwe generatie nodig die het stokje overneemt.

Cancelcultuur: feit of fabel?

In discussies over woke komt ook vaak de cancelcultuur voorbij – het idee dat mensen na een misstap ‘gecanceld’ worden en nooit meer aan de bak komen. Linda Duits ziet dat anders:
“Ik ben zelf meermaals ‘gecanceld’ – door links én rechts – maar ik heb er nooit een dag minder werk door gehad. Kijk naar Johan Derksen: hij doet de meest omstreden uitspraken en is nog steeds op tv, razend populair en verdient bakken met geld.”

Volgens Duits is het verwijt van cancelcultuur vaak een afleidingsmanoeuvre. In plaats van het te hebben over de inhoud van de kritiek, maken mensen er een discussie over de toon van.

Waarom woke zijn juist nu belangrijk is

In tijden van groeiende polarisatie is woke zijn – of beter gezegd: bewust zijn – belangrijker dan ooit, vindt Linda Duits. Er is zoveel gaande: Door censuur in de Verenigde Staten kunnen ook wetenschappers in Nederland woorden als ‘gender’ of ‘diversiteit’ niet meer gebruiken in onderzoeksvoorstellen. “Seksuele voorlichting wordt ingeperkt, en de rechten van minderheden – zoals trans personen, asielzoekers en mensen met een migratieachtergrond – staan onder druk.”

Dat zijn tekenen van een samenleving die opschuift richting fascisme, waarschuwt ze. “Daarom is het nu juist belangrijk om kritisch te blijven. Woke zijn betekent: wakker blijven – oog houden voor machtsstructuren en ongelijkheid, en niet toestaan dat die genormaliseerd worden.”

Over deze podcast

🎧 Beluister de hele aflevering hieronder of in je favoriete podcast-app.